Ένας ακόμα ευπώλητος συγγραφέας νουάρ μυθιστορημάτων

«Προτιμώ τον Ίψεν, φυσικά…» σχολίασε ο φίλος τις προάλλες, όταν ζήτησα τη γνώμη του για τη σύγχρονη νορβηγική τέχνη (το σινεμά, τη λογοτεχνία της κ.λ.π.). Απόλυτος, οπωσδήποτε, αλλά…

Αλλά, μιλώντας ας πούμε για τα νορβηγικά γράμματα, αν θυμηθούν οι υποψιασμένοι αναγνώστες πόσο «καταναλωτικός» ήταν ο Στιγκ Λάρσον, που με τα ευπώλητα αστυνομικά του βιβλία πρόβαλε τη Νορβηγία στο ανειδοποίητο κοινό κατά το πρόσφατο παρελθόν, τότε ίσως ξανασκεφτούν την άποψη του φίλου.

Ο οποίος, βέβαια, από την πλευρά του παρακάμπτει τη «σοβαρή» λογοτεχνία της Νορβηγίας, με τις πολύ αξιόλογες προτάσεις κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Στο ΔΕΝΤΡΟ, πριν από είκοσι και πλέον χρόνια, είχαμε κάνει ένα αφιέρωμα στη νορβηγική λογοτεχνία, στο οποίο φιλοξενήθηκαν σημαντικά ονόματα ποιητών και πεζογράφων, που δεν είχαν καμιά σχέση με Λάρσον ή Νέσμπο…

Όταν συνεργαζόμουν με τη Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας είχα την ευκαιρία να παρουσιάσω νορβηγούς συγγραφείς πολύ αξιόλογους, άγνωστους στο ευρύ κοινό.

Τώρα, δυστυχώς, τα νορβηγικά γράμματα συστήνονται στην παγκόσμια «ανοιχτή» αγορά μέσω ονομάτων τύπου Λάρσον και Νέσμπο, τους οποίους, για να διευκρινίσω, δεν τους εκτιμώ, όχι γιατί γράφουν αστυνομικά, αλλά επειδή δεν βρίσκονται στο ύψος της γραφής παλιότερων ή σύγχρονών τους ομολόγων.

Με μια επίφαση κοινωνικής κριτικής και άπειρες δραματουργικές ευκολίες, οι συγγραφείς αυτοί προσπαθούν να εντυπωσιάσουν το μαζικό κοινό, απέχοντας πολύ από τις κατακτήσεις ενός Ελρόι, ενός Ιζό ή ενός Μονταλμπάν.

Ο Τζο Νέσμπο, ο οποίος επισκέφθηκε πριν από λίγο καιρό και την Ελλάδα, δεν έχει κάτι πρωτότυπο να πει στη συνέντευξη που ακολουθεί και την αναρτώ γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο… Επειδή αποδεικνύεται και εν προκειμένω κατώτερος των περιστάσεων…

 

Τ.Γ.  

Read Full Post »

Μια Νέκυια μέσω της γραφής

Ο Ντέηβιντ Γκρόσμαν, καταξιωμένος ισραηλινός συγγραφέας, έγραψε το κείμενο που ακολουθεί ως ένα επίμετρο, κατά κάποιο τρόπο, στο μυθιστόρημά του Πεσών εκτός χρόνου, που είναι βασισμένο σε ένα τραγικό βίωμα: στο γεγονός του θανάτου του γιού του στον πόλεμο.

Πιστεύω ότι είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα αφήγηση με διανοητικές και ποητικές λύσεις, πάνω στην προσπάθεια του συγγραφέα να αρθρώσει ένα λόγο για το θάνατο. Καλύτερα: να δώσει μέσω της γραφής υπόσταση στο άφατο, στο ανείπωτο.

Ο Γκρόσμαν μας περιγράφει, όσο σχηματικό και αν ακούγεται, το πως μπορεί να εισπράξει ένας συγγραφέας το γεγονός του θανάτου με διπλό τρόπο. Αφ’ ενός συναισθηματικά και αφ’ ετέρου πνευματικά: ως πατέρας που χάνει το παιδί του και ως συγγραφέας που δεν μπορεί να βρεί τις κατάλληλες λέξεις για να μιλήσει για το ανεκλάλητο.

Άσχετα με το εάν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι βρήκε ένα τρόπο θεραπείας γράφοντας για το θάνατο. Δεν πείθει. Αλλά ο τρόπος που πολιορκεί το θέμα και η (μάταιη) προσπάθεια να παρουσιάσει τον εαυτό του, κατά κάποιο τρόπο, θεραπευμένο μέσω της γραφής, είναι συγκινητικά υπολογίσιμος.

 

 Τ.Γ.

Read Full Post »

Μια συζητήσιμη φωνή

Στο blog μου δεν αναρτώνται πάντα κείμενα με τα οποία συμφωνώ κατ’ ανάγκην. Βρίσκω, όμως, ότι κάποια από αυτά, τα οποία βρίσκονται στην άλλη άκρη των ενδιαφερόντων μου, αξίζει να δουν το φως, ως μια καλή αφορμή για συζήτηση. Και ακόμα: επειδή ορισμένα από αυτά έχουν μια ιστορική, λογοτεχνική αξία.

Οι απόψεις του, ανορθόδοξου «μπιτ» ποιητή, Τζακ Χίρσμαν κινούνται ακριβώς στο προηγούμενο πεδίο: εκφράζουν ιδέες που μεταφέρουν ένα «μεταχίπικο», «αγωνιστικό» κλίμα. Τόσο παρωχημένο, κατά τη γνώμη μου, που φτάνει στο σημείο να γίνει ελκυστικά εξωτικό.

Πέραν αυτού, η παλαιότερη ποίηση και η ίδια η παρουσία του Χίρσμαν ζωντανεύουν τη μυθοποιημένη πια εποχή των «φίφτις» και «σίξτις»: το κίνημα των «μπιτ», τα ειρηνικά συλλάλητήρια για το Βιετνάμ, τον χιπισμό, τις κινητοποιήσεις των μαύρων της Αμερικής, την ουτοπική εξέγερση των φοιτητών κ.λ.π. 

Κατά τα άλλα, οι κοινωνικές και αισθητικές σημερινές ιδέες του Χίρσμαν είναι γραφικές, αφού θεωρούν την ποιητική πράξη (μια υπόθεση τόσο μοναχική) ως ένα μέσο κοινωνικής δρασης για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Λες και η λογοτεχνία και η (μαζική) επανάσταση συμβαδίζουν.

Αν ήταν έτσι τα πράγματα τότε, ας πούμε, ο Τρότσκι, που είχε γράψει και το σχετικό πόνημα (Λογοτεχνία και επανάσταση) θα ήταν ο καλύτερος ιστορικός και κριτικός λογοτεχνίας. Εκείνος, όμως, πρότεινε εν κατακλέιδι κάποια ασήμαντα ονόματα της ρωσικής γραμματείας ως υποδείγματα λογοτεχνικού ύφους/ήθους (που τα αγνοούν σήμερα ως και οι πλέον «κόκκινοι»), αφήνοντας στην άκρη τις κορυφώσεις της λογοτεχνίας στη χώρα του Ντοστογιέφσκι…

Χωρίς άλλο σχόλιο (από μένα).

 

Τ.Γ.

Read Full Post »

Mία κληρονόμος

Η λέξη «κληρονόμος» έχει, νομίζω, αρνητικό πρόσημο. Συνήθως, να προσθέσω. Σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Γιατί, συχνά, με αυτόν τον όρο εισπράττουμε μια έννοια που σχετίζεται με το- αν όχι δυσβάσταχτο, πάντως με το- βαρύ φορτίο, που επωμίζεται κάποιος από έναν πρόγονό του. Μπορεί να είναι αυθαίρετη αυτή η ερμηνεία και να αφορά μόνο μια κατηγορία «κληρονομίας» που έχω στο μυαλό μου, αλλά οπωσδήποτε έχει, νομίζω, γενικότερη αξία γιατί υπασινίσσεται μια σημαίνουσα περίπτωση: την «περιουσία» εκείνη που αφήνουν οι πνευματικοί άνθρωποι στους επιγόνους τους.

Και οι επίγονοι αυτοί, στην συντριπτική τους πλειοψηφία-είναι κατώτεροι των διαθετών. Κατώτεροι των περιστάσεων. Αν εξαιρέσουμε τα τέκνα του Μπαχ, τον υιό Δουμά και μερικούς ακόμα φερώνυμους από τον καλλιτεχνικό κόσμο, ο απολογισμός είναι εις βάρος των κληρονόμων…

Την κόρη του Πάουντ, Μαίρη Ντε Ράκεβιλτς, δεν ξέρω που ακριβώς να την κατατάξω. Ασφαλώς και δεν είναι ισάξια του πατρός της, πλην δεν είναι ατάλαντη, έχει παιδεία και χειρίζεται τα «κληρονομικά» επιδέξια.

Δεν θα περίμενε από αυτήν κανείς να στραφεί εναντίον των (φασιστικών) ιδεών του δημιουργού των Κάντος. Αλλά ούτε και να τις δικαιολογήσει.

Στο κείμενο που ακολουθεί, παίρνουμε μια γεύση από τη στάση της απέναντι στην απαράδεκτη συμπεριφορά του πατέρα της κατά τη διάρκεια του μουσολινικού καθεστώτος.

Εδώ θα μου πείτε και ο δικός μας Ζήσιμος Λορεντζάτος, περίπου τον δικαιολογεί στο δοκίμιο του γι’ αυτόν, μιλώντας μέσα από διανοητικούς μαιάνδρους για τις αντισημιτικές απόψεις του Παόυντ, για τις θεωρίες του περί χρήματος κ.λ.π.

Τέλος πάντων, η Μαίρη Πάουντ αναφέρεται με δέος στα Κάντος (χωρίς να εξαιρεί και τα ρατσιστικά…). Και δεν μπορεί να μη συμφωνήσεις με το ότι τα περισσότερα από αυτά σφράγισαν με το στοχαστικο και ποιητικό τους βάθος τη μοντέρνα γραμματεία.  

 T.Γ.

Read Full Post »