Ένα διήγημα «φόρος τιμής»

Η Ναντίν Γκόρντιμερ διακρίθηκε κυρίως για τα «πολιτικά» της έργα και όχι για μια γραφή  η οποία θα είχε ως μέλημα την διεκτραγώδηση της ανθρώπινης περιπέτειας μόνο με εσωτερικούς όρους.

Οι ήρωες των πεζογραφημάτων της κινήθηκαν σε συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο, έχοντας να αντιμετωπίσουν τη βία της πολιτικής εξουσίας.

Στο διήγημα που ακολουθεί ο εξομολογητικός τόνος της πρωτοπρόσωπης αφήγησης δίνει στο σύνολο διαστάσεις συγκινησιακές, οι οποίες στα χέρια άλλου, λιγότερου ικανού, συγγραφέα θα υπέκυπταν αμαχητί στον μελοδραματισμό.

Η Γκόρντιμερ μάλλον υπερπηδά το εμπόδιο, αν και όχι αλώβητη. Σκιτσάροντας το (αυτό)πορτρέτο του δολοφόνου προσπαθεί να πάρει τις κατάλληλες αποστάσεις- και τα καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό- αλλά παράλληλα δεν παύει να φλερτάρει με τα καλά αισθήματα.

Τ.Γ.

Σκοτεινή μνήμη

Ο Πατρίκ Μοντιανό (1945) μετά το  Νόμπελ Λογοτεχνίας που έλαβε το 2014, έγινε γνωστός και στους λιγότερο πληροφορημένους περί τα διεθνή γραμματολογικά.

Φυσικά σε πολλούς ενήμερους και αμφίθυμους ή αρνητικούς  απέναντι στο έργο του γάλλου πεζογράφου προκάλεσε αμηχανία η διάκριση, αλλά σημασία έχει, νομίζω, πέρα από όλη αυτή την ιστορία των διακρίσεων και της δημοσιότητας, να αντιμετωπίσει κανείς ψύχραιμα ένα έργο υπόγειο, γεμάτο εκκρεμότητες, υπαινιγμούς και ψιθύρους.

Αυτή η κρίση (που δεν είναι μόνο δική μου) αφορά συνολικά τις προτάσεις του Μοντιανό, οι οποίες σε μεγάλο μέρος τους είναι άνισες: σε αυτές τις τελευταίες συγκαταλέγω και το ακόλουθο κείμενο που αναρτώ.

Πρόκειται για απόσπασμα από το μυθιστόρημα Le cirque passe (του 1992) το οποίο δημοσιεύθηκε αρχές του χρόνου στον Γκάρντιαν (μάλλον με την έγκριση του συγγραφέα).

Και για να μην αδικήσουμε εντελώς το κείμενο ας πούμε ότι και αυτό εντάσσεται, με τους δικούς του όρους, στην προσωπική μυθολογία του Μοντιανό, καθώς οι ήρωές του σχετίζονται με την πραγματικότητα και μεταξύ τους με σκοτεινούς δεσμούς ή, τέλος πάντων, με αδιευκρίνιστες προθέσεις, πράξεις και επιθυμίες. Στοιχείο το οποίο ο Μοντιανό έχει εκμεταλλευθεί κατά καιρούς θαυμάσια, σκιτσάροντας πορτρέτα ανθρώπων και τοπία Ιστορίας με τρόπους ευέλικτους και πολύσημους.

Εάν το μίγμα στο παρόν κείμενο δεν είναι γευστικό, όπως άλλες σελίδες του συγγραφέα, με γενναιοδωρία να δεχθούμε ότι κάθε δημιουργός είναι μοιραίο να παράγει κάποτε και μη ποιοτικά έργα.

Υ.Γ. Φυσικά χρειάζεται να σκεφτούμε ότι πρόκειται για απόσπασμα, το οποίο πιθανόν να μην είναι αντιπροσωπευτικό της συνολικής δραστικότητας του μυθιστορήματος… Αλλά «εξ όνυχος τον λέοντα»…

Τ.Γ.

Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης (1929-2016)

Η αληθινή του υποθήκη είναι οι ομηρικές του μεταφράσεις, οι οποίες μέχρι
στιγμής, παρά τις όποιες αδυναμίες τους, είναι αξεπέραστες.

 

Στο σινεμά

Το ακόλουθο, ανάλαφρα «ηθογραφικό» διήγημα του γάλλου μυθιστοριογράφου, δοκιμιογράφου και θεατρικού συγγραφέα Ζαν Ζιροντού (1882-1944) δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα LE MATIN, τo 1908.

Δεν έχει κάποια ιδιαίτερη λογοτεχνική αξία αλλά ας το αντιμετωπίσει κανείς ως  μια μαρτυρία για τον κάπως ειρωνικό τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζαν οι διανοούμενοι της εποχής τη νέα τέχνη του κινηματογράφου. Παράλληλα ο Ζιροντού περιγράφει την ατμόσφαιρα του κινηματογραφικού «πολυθεάματος» στις αρχές του περασμένου αιώνα. Δεκατρία χρόνια μετά την εφεύρεση των αδελφών Λιμιέρ  οι θεατές  των (βωβών ακόμα) κινηματογραφικών εικόνων τις απολάμβαναν στις αίθουσες  συνοδεία, συνήθως, ζωντανής μουσικής, νούμερων βαριετέ ή ποικίλων καλλιτεχνικών και αθλητικών δρώμενων.

                                                                                                                        Τ.Γ.

Δύο χρόνια, οκτώ μήνες και εικοσιοκτώ νύχτες

Δεν θα συμφωνήσω με τον Αντόνιο Μόντα σχετικά με την ποιότητα του αποσπάσματος  από το τελευταίο μυθιστόρημα του Σαλμάν Ρουσντί. Και όχι μόνο επειδή δεν εκτιμούσα ποτέ τον «εξωτικό» αυτό συγγραφέα, που τον βρίσκω μετριότατο και υπερεκτιμημένο (παγκοσμίως γνωστό για εξωαισθητικούς, πολιτικούς λόγους) αλλά γιατί το απόσπασμα που παραθέτει ο Μόντα δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις.

Αλλά το αναρτώ, γιατί είμαι της γνώμης ότι και τα χαμηλής πτήσεως κείμενα κάτι έχουν να προσφέρουν στον φιλαναγνώστη.

 Τ.Γ.   

Ερωτική ιστορία

Ένα διήγημά μου από την ανέκδοτη συλλογή Απόσταση αναπνοής που δημοσιεύτηκε στον αναγνώστη στις 28 Φεβρουαρίου, 2016.

Τ.Γ.

Ένας μη προαναγγελθείς θάνατος

To κείμενο αυτό δεν φιλοδοξεί να αρθρώσει κάποιες ολοκληρωμένες θεωρητικές (έστω τηλεγραφικές) νύξεις για το έργο μιας μοναδικής πνευματικής φυσιογνωμίας παγκοσμίως, γιατί προέρχεται από μια αυθόρμητη, εκτονωτική θα έλεγα, αντίδρασή μου στην είδηση της απώλειας του Ουμπέρτο Έκο (1932-2016). Εξάλλου δεν είμαι ενήμερος όσον αφορά τη συνολική βιβλιογραφία του περίφημου αυτού στοχαστή. Γι’ αυτό όσα θα ακολουθήσουν είναι ιμπρεσιονιστικές καταγραφές θραυσματικών επαφών μου με το «φαινόμενο Έκο» και μόνο…

Μια άλλη δικαιολογητική βάση αυτού του άρθρου αποτελεί η ανάκληση στη μνήμη μου διαφόρων απόψεων του ίδιου του Έκο, οι οποίες μιλούσαν για το παράδοξο, το «ιδιώνυμο» της σχέσης αναγνώστη και κειμένου. Μιας «ιερής» σχέσης που επιτρέπει στον αποδέκτη μιας γραφής να πνευματοποιεί αλλά και να σωματοποιεί όσα προσλαμβάνει από αυτήν, σαν να μετέχει σε ένα μυστήριο.

Στον βαθμό, λοιπόν, που με έχει επηρεάσει ο εκλιπών, νιώθω σχεδόν υποχρέωση για μια εξομολογητική εν πολλοίς χειρονομία αναφορικά με τις μορφές που πήρε μέσα στο χρόνο αυτή η επιρροή, που ήταν διάστικτη και με έναν λανθάνοντα τρόπο αποφασιστική για το φαντασιακό μου.

Τ.Γ.

Λόγος για τη βία

Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από ομιλία μου στην εκδήλωση που οργάνωσε ο πολιτιστικός τομέας της ΔΗΜΑΡ με θέμα «Η βία της Ιστορίας στην νεοελληνική λογοτεχνία» στις 10-2-16 στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει» με ομιλητές τους: Θανάση Βαλτινό, Νίκο Δαββέτα, Δημήτρη Φύσσα και εμένα. Καθένας ομιλητής αναφέρθηκε σε βιβλία του που είχαν σχέση με το θέμα της εκδήλωσης.

Τ.Γ.

Ανακαλύπτοντας τον Μαύρο Σεπτέμβρη

Προτείνω αυτό το κείμενο, που μεταφράζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, όχι για την αισθητική του αξία, όσο την φιλολογική. Διότι αφορά ως μαρτυρία μια προσωπικότητα της λογοτεχνίας, κατά τη γνώμη μου, ιδιαίτερη: τον Χούλιο Κορτάσαρ, τον αργεντίνο μοντερνιστή συγγραφέα που έζησε και εργάσθηκε εξόριστος στην Γαλλία.
Όσοι δεν έχουν διαβάσει το ευρηματικό του μυθιστόρημα Το κουτσό (1963) ας σπεύσουν να το προμηθευτούν γιατί είναι μοναδικό όχι μόνον ως ευφυές λογοτεχνικό τέχνασμα (διαβάζεται από οποιοδήποτε σημείο του σαν να το διαβάζεις από την αρχή), που θυμίζει τα παίγνια των γάλλων μοντερνιστών (Περέκ, Κενό κλπ), αλλά και γιατί είναι καθαυτό ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα.
Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι το περίφημο φιλμ Βlow up (1967) του Αντονιόνι βασίσθηκε σε έργο του πολύπλευρου αυτού καλλιτέχνη.

Τ.Γ.

Η γενιά των selfies

Νομίζω ότι ο Ντάγκλας Κόπλαντ, ο καναδός συγγραφέας του προκλητικού κάποτε best-seller Generation X (1991), παρότι δεν περνά πλέον την πρώτη νεότητά του, είναι ο πλέον κατάλληλος σχολιαστής του φαινομένου των selfies. Επειδή εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά παρατηρητικός, όταν αποφεύγει τους εντυπωσιασμούς και τις δημαγωγίες.
Για του λόγου το αληθές: το ακόλουθο κείμενο, το οποίο με χιούμορ και νεύρο προσπαθεί να αναλύσει τη συγκεκριμένη μόδα μέσω κοινωνιολογικών και ψυχολογικών εστιάσεων.
Να υπενθυμίσω ότι ο Κόπλαντ δεν είναι συγγραφέας απαιτήσεων γιατί το βλέμμα του δεν κατορθώνει να υπερβεί ένα είδος δημοσιογραφικού/δημοσιολογικού πεδίου, που θα μπορούσαμε να συναντήσουμε, ας πούμε, σε ποιοτική αρθρογραφία έγκυρης εφημερίδας. Το κείμενό του, λοιπόν, ας το αντιμετωπίσουμε με αυτές τις προϋποθέσεις, οι οποίες σε τελευταία ανάλυση μπορούν να διασκεδάσουν και να προβληματίσουν.

Τ.Γ.